18 تا 24 نوامبر برابر با 27 آبان الی سوم آذر هفته جهانی آگاهی مقاومت ضد میکروبی ( AMR)است.
مقاومت ضد میکروبی (Anti Microbial Resistance) زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند و دیگر به داروها پاسخ نمی‌دهند این امر درمان عفونت‌ها را سخت‌تر می‌کنند و خطر گسترش بیماری، بیماری شدید و مرگ را افزایش می‌دهد، به دلیلِ مقاومت دارویی، آنتی بیوتیک‌ها و سایر داروهای ضد میکروبی بی‌اثر شده و درمان عفونت‌ها به طور فزاینده‌ای دشوار یا غیرممکن می‌شود.
مواد و داروهای ضد میکروبی، از جمله آنتی بیوتیک‌ها، ضد ویروس‌ها، ضد قارچ‌ها و ضد انگلی‌ها، داروهایی هستند که برای پیشگیری و درمان عفونت‌ها در انسان، حیوانات و گیاهان استفاده می‌شوند. میکرو ارگانیسم‌هایی که مقاومت ضد میکروبی ایجاد می‌کنند گاهی اوقات به عنوان "سوپر میکروب" شناخته می‌شوند.
طبق اعلام WHO(سازمان جهانی بهداشت) مقاومت آنتی بیوتیکی، یکی از 10 تهدید بزرگ بهداشت عمومی جهانی است که بشریت با آن مواجه است. استفاده نادرست و بیش از حد از داروهای ضد میکروبی، عوامل اصلی در توسعه و ایجاد پاتوژن‌های مقاوم به دارو هستتند. فقدان آب تمییز، فقدان بهداشت وعدم پیشگیری و کنترل ناکافی عفونت‌ها باعث گسترش میکروب‌ها می‌شود که برخی از آنها می‌توانند به درمان ضد میکروبی مقاوم باشند.
در بعد اقتصادی نیز، هزینه AMR برای اقتصاد کشورها چشمگیر است؛ چراکه علاوه بر مرگ و ناتوانی، بیماری طولانی مدت منجر به اقامت طولانی‌تر در بیمارستان، نیاز به داروهای گران‌تر، چالش‌های مالی فراوانی برای بیماران ایجاد می‌کند.
بدون مواد و داروهای ضد میکروبی‌های مؤثر، موفقیت پزشکی مدرن در درمان عفونت‌ها، از جمله در طی جراحی‌های بزرگ و شیمی‌درمانی سرطان، کاهش می‌یابد. زمانی که مقاومت دارویی در سطح جهان گسترش می‌یابد آنتی‌بیوتیک‌ها به‌طور فزاینده‌ای بی‌اثر می‌شوند که منجر به دشوارتر شدن درمان عفونت‌ها و مرگ می‌شود.
بی‌شک بدون ابزارهای موثر برای پیشگیری و درمان کافی عفونت‌های مقاوم به دارو و دسترسی بهتر به داروهای ضد میکروبی موجود و جدید با کیفیت تضمین شده، تعداد افرادی که درمان برای آنها ناموفق بوده یا بر اثر عفونت می‌میرند افزایش خواهد یافت و جراحی‌ها، شیمی درمانی و پیوند عضو، خطرناک‌تر خواهند شد.
مقاومت ضد میکروبی به طور طبیعی در طول زمان و معمولاً از طریق تغییرات ژنتیکی رخ می‌دهد. ارگانیسم‌های مقاوم به داروهای ضدمیکروبی در افراد، حیوانات، غذا، گیاهان و محیط زیست (در آب، خاک و هوا) یافت می‌شوند. آنها می‌توانند از فردی به فرد دیگر یا بین افراد و حیوانات، از جمله مواد غذایی با منشاء حیوانی، منتقل شوند.
عوامل اصلی مقاومت ضد میکروبی شامل استفاده نادرست و استفاده بیش از حد از داروهای ضد میکروبی است.
عدم دسترسی به آب تمییز و بهداشتی هم برای انسان و هم برای حیوانات؛ پیشگیری و کنترل ضعیف عفونت و بیماری در مراکز بهداشتی و مزارع پرورشی؛ عدم دسترسی به داروهای باکیفیت، مقرون به صرفه، واکسن‌ها و دستگاه‌های تشخیصی؛ عدم آگاهی و دانش؛ و عدم اجرای قانون از عوامل موثر بر گسترش مقاومت ضد میکروبی می‌باشند.
مقاومت ضد میکروبی تهدیدی جهانی برای سلامت و توسعه است. برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار نیازمند اقدام فوری چند بخشی است. رویکرد سلامت واحد، چندین بخش و ذی‌نفعان مسئول در حوزه سلامت حیوانات و گیاهان، انسان، خشکی و آبزی، تولید غذا، خوراک دام و محیط زیست را گرد هم می‌آورد تا در طراحی و اجرای برنامه‌ها، سیاست‌ها، قانون‌گذاری و تحقیقات با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و با یکدیگر همکاری کنند. مصرف آنتی‌بیوتیک نیازمند اگاهی است. هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده باید در این خصوص اطلاعات کافی داشته باشند و نقش دامپزشکان در این حلقه بسیار پررنگ است.
دامداران باید بیاموزند که فقط تحت نظارت دامپزشکی به حیوانات آنتی بیوتیک تجویز نمایند و از آنتی بیوتیک‌ها برای تقویت رشد یا جلوگیری از بیماری در حیوانات سالم استفاده نکنند.
ترویج واکسیناسیون- حیوانات برای کاهش نیاز به آنتی بیوتیک، واکسینه شوند و در صورت وجود از جایگزینهای آنتی بیوتیک استفاده شود. ترویج و اعمال شیوه‌های خوب تولید و پرورش GMP , GAHPدر تمام مراحل تولید و فرآوری مواد غذایی از منابع حیوانی و گیاهی و نیز استقرار سامانه بهبود رفاه و بهداشت دام، سبب افزایش امنیت زیستی در مزارع و جلوگیری از بروز و شیوع عفونت خواهد شد.
انتشار لیست آنتی بیوتیک‌های منسوخ شده و ممنوعه، فهرست‌بندی نسل‌های مختلف آنتی بیوتیکی و آگاه‌سازی دامداران در خصوص خطرات (مقاومت دارویی آتی) مصرف آنتی بیوتیک‌های نسل جدید برای دام‌ها و انسان، نظارت بر عدم مصرف آنتی بیوتیک‌های انسانی در مزارع پرورشی از جمله اقداماتی است که دامپزشکان باید انجام دهند. البته وفق ماده 34 قانون برنامه ششم توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، هر فردی با اطلاع از این موضوع می‌تواند علیه مسئول فنی بهداشتی و متصدی مرکز پرورش که اقدام به مصرف خودسرانه دارو و یا تجویز و مصرف آنتی بیوتک‌های ممنوعه و انسانی در دام‌ها نموده شکایت تنظیم نماید.
به همین منظور افزایش آگاهی مردم، تولیدکنندگان و مسئولین در مورد مقاومت ضد میکروبی در سراسر جهان و ترویج فرهنگی و اموزش در بین عموم مردم، کارکنان بهداشتی و سیاست‌گذاران برای کاهش سرعت توسعه و گسترش عفونت‌های مقاوم به دارو، مهمترین اهداف هفته آگاهی در مورد مقاومت آنتی بیوتیکی است.
انتظار می‌رود تا مسئولان در کمیسیون بهداشت و درمان، کمیسیون کشاورزی و به ویژه فراکسیون امنیت غذایی مجلس شورای اسلامی به جد در حوزه امنیت و ایمنی با محوریت مقاومت ضد میکروبی ورود کرده و قوانین بازدارنده در خصوص سوءاستفاده در مصرف مواد و داروهای ضد میکروبی مصوب نمایند.
بی‌شک این اقدامات موجب کاهش مقاومت دارویی، اثربخشی بیشتر داروها، مصرف کمتر داروهای ضدمیکروبی، کمک بیشتر به اقتصاد کشور از طریق عدم خروج ارز، کاهش زمان بستری شدن در بیمارستان‌ها، کاهش هزینه‌های نگهداری بیمار و درمان (که هزینه‌های زیادی از بودجه عمومی را به خود اختصاص داده) خواهد شد.
دکتر محمدحسن گلپایگانی
معاون امور فنی و صدور پروانه های سازمان نظام دامپزشکی